Forumda bir çok arkadaş gerek özel sorularla gerekse genelde terimlerle ilgili soru soruyor. Öyle görünüyor ki ya terimler karmaşık geliyor veya anlamak biraz zaman alıyor. Bu nedenle, terimleri hiç detaya girmeden ve olabileceğinin en yalın haliyle yazalım, referans olarak forumda daha önce paylaştığımız yüksek alaşımlı çeliklerin pratik ısıl işlem tablosunu alalım ve terimlerden basitçe başlayıp en son bu tablodan bir çelik üzerinde ne denilmek istendiğini anlatalım.
YUMUŞATMA :Sert çeliklerin yumuşatılarak işlenebilmesini elverişli hale getirdiğimiz tavlamadır.
Yukarıdaki tabloda yer alan çeliklerin hiç birine pratikte uygulanmaz, veya bu tabloda yer almayan ama yüksek alaşımlı çeliklere uygulanmaz. Karbon çeliklerinin hepsine uygulanabilir ( örneğin ck 75, 1050, ck 67 eğe, makas, testere vs vs.)
YAPILIŞI : Yumuşatılacak çelik uygun bir yöntemle 750-800 derecelerde tavlanır ve yavaş soğuyacağı bir ortama ( kül, kum, toz kireç ) bırakılır, asla suya sokulmaz, beton üzerine çelik
üzerine vs bırakılmaz.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
NORMALİZASYON : İşlem yapılacak çelik üzerinde her iş bitip artık çeliğin su verme aşamasına gelindiğinde uygulanır ( su vermenin hemen öncesi yapılır). Amacı malzemede oluşan veya oluşma olasılığı
olan kusurları bertaraf etmek, su verme sırasında daha homojen bir yapı elde etmek ve olası çatlama patlama durumlarının bir nebze önüne geçebilmektir.
Yukarıdaki
çeliklerin hiç birisine normalizasyon işlemi yapılmaz, yapılırsa sertleşir ve işlenemez hale gelir, normalizasyon işlemi de tıpkı yumuşatma tavlaması gibi karbon çeliklerine veya çok
az alaşımlı çeliklere uygulanır.
YAPILIŞI : Malzeme 750-800 derecelere kadar tavlanır ve açıkta soğumaya bırakılır, sıcaklık 300 dereceler civarına düştüğünde suya sokulabilir veya sokulmayabilir, bir şey farketmez.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ÖSTENİZASYON : Yukarıdaki çeliklerin veya yüksek alaşımlı çeliklerin su verme tavlamasıdır, işlem Östenizasyon olarak adlandırılır ama aslında östenizasyon sıcaklığı aynı zamanda su verme sıcaklığı
demektir. Amacı, çeliğin yapısında bulunan alaşım elemanlarının ( krom, vanadyum, tungsten vs) karbonla birleşerek karbür oluşturması ve yapıya katılmasıdır. Östenizasyondaki
bekleme zamanı da bu oluşuma zaman tanımak içindir, yani yeteri kadar beklenmez ise söz konusu alaşım elemanları da yapıya ya katılamazlar veya yeterince katılamazlar.
YAPILIŞI : Östenitlenecek malzeme oksijenden yalıtılarak ( uygun bir paslanmaz folyo içine sarılıp zarflanarak veya oksijensiz vakumlu fırınlarda) fırına yerleştirilir ve uygun sıcaklığa geldiğinde
zaman tutularak önerilen süre kadar bekletilir. Unutulmaması gereken şey,
bu çeliklerin mangal vs türü ortamda su verilmemesidir, bu yapılırsa malzeme yüksek sıcaklıkta
oksijenle temas edeceğinden yüzeylerden başlayarak karbon kaybeder ( Dekarbürizasyon) ve çeliğiniz ya yetersiz sertleşir veya hiç sertleşmez. __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
SU VERME : Her çeliğin sertleştirilmesi için yapılan tavlamadır, çelik üreticisinin önerdiği sıcaklıklara göre yapılır ve önerildiği gibi, gerek yağda gerek suda veya önerilen ortam neyse orada soğutulur.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
MENEVİŞLEME ( TEMPERLEME) : Su verme işlemi sonrası çelikte oluşan gerginlikleri gidermek için yapılır, kırılganlığı önler, uygulanan menevişleme sıcaklığına göre daha az veya daha çok tok bir yapıya neden
olur.
YAPILIŞI : Su verme işleminden hemen sonra yapılır, su verme işleminde soğutulan çelik zaman geçirmeden daha düşük sıcaklıklarda tavlamaya tabi tutulur veya fırına konularak önerilen
sürelerde ve sıcaklıklarda beklenir.
XXX Menevişleme işlemi bir tercih değil zorunluluktur, hem yapılan işe hem de kazalara yol açabilir.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bunlardan daha fazlasını yazmayacağım ki, kafa karıştırmasın.
Şimdi yukarıdaki bir çeliği örnekleyelim, örneğimiz D3 olsun;
Tablodan östenizasyon sıcaklığına bakıyoruz 940-980 derece verilmiş, bu bizim fırın sıcaklığımız.
Bekleme zamanımız hemen altında ve 30 dakika verilmiş. Yani oksijensiz bir ortamda 940-980 derece aralığında 30 dakika bekleyeceğiz.
Su verme sıcaklığı görüldüğü gibi östenizasyon sıcaklığı ile aynı.
Su verme ortamı ( soğutma ortamı) ister yağda ister havada seçilebilir, yani fırından çıkardığınızda yağa da daldırabilirsiniz havada da soğutabilirsiniz ( hava püskürtme şansınız varsa daha iyi)
Tabloda temperleme saati denildiğinde "2X2" görüyoruz bu, iki saat beklenecek ve işlem iki kez tekrarlanacak demektir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, birinci iki saatten sonra malzemeyi suya sokup soğutup tekrar fırına atıp iki saat beklemektir.
Temperleme sonrası sertlikten şu anlaşılmalıdır, 100 derecede temperlerseniz tablodaki karşılığındaki sertliği alır ki D3 için bu değer 63-65 HRC ye denk geliyor, 200 derece için 61-62, 300 derece için 59-60....
Kısaca pratik hale getirmeye çalıştım, daha detaylı bilgi ve çeşit Metalurji başlığı altında var. Lütfen kimse akademik bir yaklaşımla, ekleme yapıp olayı genişletmesin, bu en yalın hali
Eksik varsa söylerseniz ekleme yaparım
72 Yanıt
28370 Gösterim